मधुमेहका बिरामीहरूले इन्सुलिन लिँदा प्रायः केही सामान्य गल्तीहरू गर्छन्। यी गल्तीहरूले रगतमा चिनीको मात्रा धेरै (हाइपरग्लाइसेमिया) वा धेरै कम (हाइपोग्लाइसेमिया) बनाउन सक्छ, जुन स्वास्थ्यको लागि खतरनाक हुन्छ।

मधुमेह एक गम्भीर र पूर्णतया निको नहुने रोग हो। यसमा शरीरको रगतमा चिनी अर्थात् रगतमा चिनी नियन्त्रण गर्ने क्षमता कम हुन्छ।

यसको कारण इन्सुलिन नामक हर्मोनको कमी वा यसले राम्रोसँग काम नगर्नु हो।  

यदि मधुमेहलाई समयमै नियन्त्रण गरिएन भने, यसले शरीरलाई धेरै तरिकाले हानि पुर्‍याउन सक्छ। यसले आँखा, मिर्गौला, स्नायु, मुटु र रक्तचाप, खुट्टाको समस्या र यौन समस्याहरूमा क्षति पुर्‍याउन सक्छ।

धेरै मानिसहरूको मधुमेह औषधिले पनि नियन्त्रण हुँदैन र उनीहरूले इन्सुलिनको सुई लिनुपर्छ। अवश्य पनि, मधुमेह सानो रोग होइन, तर यदि यसलाई राम्रोसँग व्यवस्थापन गरियो भने, बिरामीले स्वस्थ जीवन बिताउन सक्छ।

अरेट अस्पतालका मधुमेह विशेषज्ञ डा। प्रुद्विराज भन्छन्, मधुमेहका बिरामीहरूले प्रायः केही गल्ती गर्छन् जसका कारण उनीहरूको मधुमेह नियन्त्रणमा हुँदैन।

लेबलिङ र खुराक त्रुटिहरू

धेरै पटक बिरामीहरूले डाक्टरको सल्लाह राम्ररी बुझ्दैनन् र या त आवश्यकता भन्दा बढी वा कम इन्सुलिन लिन्छन्, वा गलत समयमा इन्जेक्सन लिन्छन्। यसबाट बच्ने सबैभन्दा सजिलो उपाय भनेको डाक्टरले तोकेको खुराक र समय सधैं पालना गर्नु हो। ग्लुकोज मनिटरको साथ आफ्नो चिनी जाँच गरिरहनुहोस्। मधुमेह शिक्षकबाट सही तरिकाहरू सिक्नुहोस्।

गलत तरिकाले इन्सुलिन भण्डारण

यदि इन्सुलिनलाई अत्यधिक गर्मी वा चिसोमा भण्डारण गरियो वा यसको म्याद समाप्ति मिति पछि प्रयोग गरियो भने, यसको प्रभावकारिता घट्छ।

यसो गर्ने सबैभन्दा राम्रो तरिका भनेको बन्द गरिएको शीशीलाई फ्रिजमा राख्नु हो। खोलिएको शीशीलाई सामान्य कोठाको तापक्रममा (२५ डिग्री सेल्सियसभन्दा कम) ३० दिनसम्म राख्नुहोस्। इन्सुलिन कहिल्यै पनि फ्रिज नगर्नुहोस् वा धेरै तातो ठाउँमा नराख्नुहोस्।

मधुमेह नियन्त्रण गर्ने उपाय

  म्याद सकिने मिति  

इन्सुलिन किन्दा, यसको म्याद सकिने मिति जाँच गर्नु महत्त्वपूर्ण छ। धेरै पटक मानिसहरूले यसको मिति जाँच नगरी इन्सुलिन किन्छन् र प्रयोग गर्छन्। यसबाट बच्नको लागि, यसको म्याद सकिने मिति जाँच गरेर मात्र इन्सुलिन किन्नुहोस्। इन्सुलिन खोलेको ३० दिन भित्र प्रयोग गर्नुहोस्।

गलत सिरिन्ज प्रयोग  

गलत प्रकारको सिरिन्जबाट इन्सुलिन लिँदा खुराक धेरै वा धेरै कम हुन सक्छ। यदि तपाईं यो गल्ती गर्दै हुनुहुन्छ भने, यसलाई तुरुन्तै बन्द गर्नुहोस्।

यसबाट बच्नको लागि, ४० IU/ml इन्सुलिनको लागि रातो क्याप भएको सिरिन्ज प्रयोग गर्नुहोस्। १०० IU/ml इन्सुलिनको लागि सुन्तला क्याप भएको सिरिन्ज प्रयोग गर्नुहोस्। डाक्टरको सल्लाह लिएर सही सिरिन्ज छनौट गर्नुहोस्।

एउटै ठाउँमा बारम्बार सुई लगाउनु

यदि इन्सुलिनलाई एउटै ठाउँमा बारम्बार इन्जेक्सन गरियो भने, त्यहाँ गाँठो वा खाल्डो (लिपोडिस्ट्रोफी) बन्न थाल्छ, जसले इन्सुलिनको प्रभावकारिता घटाउँछ। यसलाई रोक्नको लागि, प्रत्येक पटक इंजेक्शन साइट परिवर्तन गर्नुहोस्, जस्तै पेट, तिघ्रा, पाखुरा वा कम्मरमा। अर्को पटक अघिल्लो ठाउँबाट कम्तिमा १ सेन्टिमिटर टाढा इन्जेक्सन गर्नुहोस्।

नबिर्सनोस्

नवभारत टाइम्समा उस्मान खान लेख्छन्- इन्सुलिन एक अत्यावश्यक औषधि हो, तर यसको सही प्रयोग मात्र प्रभावकारी हुन्छ। माथिका गल्तीहरूबाट बच्नुहोस् र सधैं डाक्टरको सल्लाह अनुसार इन्सुलिन लिनुहोस्। यसले तपाईंको चिनीलाई राम्रोसँग नियन्त्रण गर्न र गम्भीर समस्याहरूबाट बच्न मद्दत गर्नेछ।