काठमाडौं । भारत गुजरातको अहमदाबादमा हिजो बिहीबार भएको विमान दुर्घटनामा २४२ जना यात्रीमध्ये एक जना मात्र बाँचे। उनी सिट नम्बर ११ए मा बसेका थिए । उनी कसरी बाँच्न सफल भए भनेर त्यो सिटको बारेमा धेरै चर्चा भइरहेको छ। विमानमा त्यस्तो सुरक्षित सिट छ कि छैन भनी मानिसहरु चर्चामा जोडिएका छन् । 

के कोही विमान दुर्घटनाबाट बच्न सक्छ...? विमानको कुन सिट सबैभन्दा सुरक्षित छरु र कुन सबैभन्दा जोखिमपूर्ण छरु अहमदाबादमा भएको सबैभन्दा भयानक एयर इन्डिया विमान दुर्घटनापछि सबैले यो प्रश्न सोधिरहेका छन्।

एयर इन्डियाको बोइङ ७८७ ड्रीमलाइनर विमानमा विदेशी नागरिकहरू सहित कुल २४२ जना सवार थिए। जसमध्ये २४१ जनाले ज्यान गुमाए। तर, रमेश विश्वास कुमार एक मात्र व्यक्ति हुन् जो मृत्युबाट बचेका छन्।

उनी विमानको भग्नावशेषबाट आफैं बाहिर निस्किइरहेको देखियो। उनी विमानको सिट नम्बर ११ए मा बसिरहेका थिए। रमेशको भिडियो सामाजिक सञ्जालमा पनि भाइरल भइरहेको छ।  

रमेशले भने अनुसार, विमान उडान भर्ने क्रममा दुर्घटनाग्रस्त भयो। घाइते अवस्थामा बाहिर निस्कने क्रममा रमेशले भने उडान भरेको ३० सेकेन्ड पछि मात्र ठूलो आवाजका साथ विमान दुर्घटनाग्रस्त भयो।

जब म होशमा आएँ, मेरो वरिपरि लाशहरू थिए। विमानका टुक्राहरू चारैतिर छरिएका थिए। कसैले मलाई उठाएर एम्बुलेन्समा राख्यो। मेरो भाइ पनि मसँगै विमानमा यात्रा गरिरहेको थियो। कृपया मलाई उसलाई खोज्न मद्दत गर्नुहोस्। ४० वर्षीय रमेश विश्वकुमार एक बेलायती नागरिक हुन्।

३८ वर्षअघि बालिका बाँचेकी थिईन्

३८ वर्षअघि पनि यस्तै चमत्कार भएको थियो। ४ वर्षीया बालिकाले पनि मृत्युको मुखबाट आफ्नो ज्यान खोसेकी थिइन्। १६ अगस्ट १९८७ मा अमेरिकामा एउटा विमान दुर्घटना भएको थियो। त्यसबेला नर्थवेस्ट एयरलाइन्सको उडान २५५ डेट्रोइट मेट्रोपोलिटन विमानस्थलबाट उडान भरेको केही समयपछि नै दुर्घटनामा परेको थियो। यस दुर्घटनामा १५४ जनाको मृत्यु भएको थियो।

यद्यपि, एक ४ वर्षीया बालिका चमत्कारिक रूपमा यो भयानक दुर्घटनाबाट बच्न सफल भइन्। सेसिलिया सिचनलाई भग्नावशेषमा जीवितै फेला पारिएको थियो । त्यसपछि यसलाई चमत्कारको रूपमा वर्णन गरिएको थियो।

के पछाडिको सिट ज्यादा सुरक्षित हुन्छ ?

टाइम पत्रिकाको अध्ययन अनुसार, पछिल्लो ३५ वर्षमा भएका विमान दुर्घटनाहरूको लगभग २८ प्रतिशत बसेका यात्रुहरूमा यो जोखिम ४४ प्रतिशतले बढ्छ भने अन्य सिटहरूमा यो जोखिम लगभग ४४ प्रतिशतले बढ्छ। यो तथ्याङ्क यात्रुहरूका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ, तर यो केवल जानकारी मात्र हो भनेर सम्झनु पनि महत्त्वपूर्ण छ। वास्तविक सुरक्षा दुर्घटनाको प्रकार, परिस्थिति र चालक दलका सदस्यहरूको द्रुत प्रतिक्रियामा निर्भर गर्दछ।

कहाँ बस्ने यात्रुहरूको बाँच्ने सम्भावना सबैभन्दा बढी हुन्छ ? यदि हामीले पहिलेका धेरै विमान दुर्घटनाहरू र अनुसन्धानहरूलाई हेर्‍यौं भने, धेरैजसो अवस्थामा, विमानको पछाडिको भागमा बसेका यात्रुहरूको बाँच्ने सम्भावना सबैभन्दा बढी हुन्छ भन्ने देखाउँछ।

उदाहरणका लागि, दक्षिण कोरियामा भएको विमान दुर्घटनामा, विमानको अधिकांश भाग आगोले नष्ट भए पनि, पछाडिको भाग धेरै हदसम्म सुरक्षित रह्यो।

त्यस्तै, काजाकिस्तानमा पनि विमानको पछाडि बसेका धेरै यात्रुहरूलाई उद्धार गरिएको थियो। जसका कारण, विमानको पछाडिको सिट तुलनात्मक रूपमा सुरक्षित रहेको विश्वास गरिन्छ।

कुन ठाउँ सबैभन्दा सुरक्षित ?

ग्रीनविच विश्वविद्यालयको अनुसन्धान अनुसार, आपतकालीन गेट नजिकै बसेका दुर्घटनाबाट बचेकाहरूसँग विमानबाट छिटो बाहिर निस्कने बाटो हुन्छ, जसका कारण दुर्घटनाबाट बच्ने सम्भावना बढी हुन्छ। यहाँका सिटहरू सुरक्षित मानिन्छन्। अनुसन्धानकर्ताहरूले पत्ता लगाए अनुसार यदि आगलागी भयो भने, गेटबाट पाँच पङ्क्ति टाढाको सिटमा बस्दा बाँच्ने सम्भावना बढी हुन्छ।

विमानको अगाडिको भाग सबैभन्दा खतरनाक

धेरैजसो विमान दुर्घटनाहरूले अगाडिको भागलाई बढी असर गर्छ। उडान भर्दा वा अवतरण गर्दा, विमानको अगाडिको भाग पहिले जमिनमा ठोक्किन्छ, जसले गर्दा यो बढी क्षतिग्रस्त हुन्छ।

साथै, पछाडिको भाग कहिलेकाहीं ठोक्किनबाट बच्छ वा कम प्रभावित हुन्छ। यद्यपि, प्रत्येक दुर्घटनाको प्रकृति फरक हुन्छ र दुर्घटनाको विधि, जमिनको सतह, मौसम र पाइलटको सीप जस्ता धेरै पक्षहरूले बाँच्न वा नबाँच्नमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।

शौचालय वा आपतकालीन निकास नजिकै सुरक्षित सिटहरू हुन्छन् । यद्यपि, विमानको पछाडिका यात्रुहरूका लागि केही असुविधाहरू छन्। जस्तै शौचालय र खुट्टाको कोठाको सीमित सुविधा र आपतकालीन निकास नजिक हुनु। त्यसैले, धेरै यात्रुहरूले यी सिटहरू मन पराउँदैनन्।

बीचको सिट सबैभन्दा खतरनाक  

विमानको बीचको सिटलाई सबैभन्दा असुरक्षित मानिन्छ किनभने विमानको पखेटा यहाँ  हुन्छ, जसमा इन्धन ट्याङ्कीहरू हुन्छन्। दुर्घटनाको समयमा यी सिटहरू वरिपरि आगो वा विस्फोटको जोखिम बढी हुन्छ।   अनुसन्धानकर्ताहरूले विश्वभर भएका १०५ विमान दुर्घटनाहरूको विश्लेषण गरेका छन्।

झ्यालको सिटमा बस्नेहरू सबैभन्दा बढी जोखिममा हुन्छन्। अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन् कि जब हवाईजहाजमा आगो लाग्छ, झ्यालको सिटमा बस्नेहरू सबैभन्दा बढी जोखिममा हुन्छन्। उनीहरूको बाँच्ने सम्भावना ५३ प्रतिशत हुन्छ। साथै, अगाडि बसेका यात्रुहरूको बाँच्ने सम्भावना ६५ प्रतिशतसम्म हुन्छ। उड्डयन विज्ञहरू भन्छन्  विमानको बीचमा रहेको आइसल सिटमा बसेका यात्रुहरूको मृत्युको जोखिम हुन्छ।

विमान दुर्घटनास्थलको अवलोकन गर्न पुगेका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले एयर इन्डिया विमान दुर्घटनाबाट बाँचेका बेलायती नागरिक विश्वास कुमार रमेशलाई आज अस्पतालमा पुगेर भेटेका छन् । (विभिन्न स्रोतहरुबाट)