काठमाडौं । भारत र पाकिस्तानबीच युद्धविरामको जानकारी अमेरिकी राष्ट्रपतिबाट सार्वजनिक भएपछि कुटनीतिक क्षेत्र अचम्मित भएको छ । उनको जानकारी दिने तरिका अचम्मलाग्दो रहेको चर्चा पनि छ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र मार्को रुबियोको भनाईले अमेरिकी नेतृत्व पछिल्लो ४८ घण्टादेखि भारत र पाकिस्तानको शीर्ष नेतृत्वसँग सम्पर्कमा रहेको संकेत गर्छ। रुबियोका अनुसार, उनी र जेडी भान्स आफैं भारतमा प्रधानमन्त्री मोदी र पाकिस्तानमा शाहबाज शरीफसँग सम्पर्कमा थिए।

अमेरिकी राष्ट्रपतिले भारत र पाकिस्तानबीच युद्धविरामको घोषणा गर्नु अचम्मको कुरा थियो। अमेरिकी नेतृत्व पछिल्लो ४८ घण्टादेखि दुवै देशका शीर्ष नेतृत्वसँग सम्पर्कमा थियो। तनाव कम गर्न साउदी अरेबियाले पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो, साउदीको प्रतिनिधिमण्डलले दिल्ली र पाकिस्तानको भ्रमण गरेको थियो।

यसका साथै वासिङ्टन डीसी प्रशासनले पाकिस्तानी सेना प्रमुख असीम मुनीर, राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभाल र दुवै देशका विदेशमन्त्रीहरूसँग कुराकानी गरिरहेको थियो।

एक दिन अघि मात्र, भान्सले फक्स न्यूजलाई भारत(पाकिस्तान द्वन्द्व मूलतः उनको मामिला होइन भनेर बताएका थिए। भान्सले भनेका थिए, अमेरिकाले दुवै देशलाई तनाव कम गर्न आग्रह गर्न सक्छ। तर हामी युद्धको बीचमा पर्न चाहँदैनौं। भान्सले यो पनि भनेका थिए, यसलाई नियन्त्रण गर्ने अमेरिकाको क्षमतासँग यसको कुनै सम्बन्ध छैन। अर्थात्, शनिबार रुबियोको कथन अनुसार, जब भान्सले यो भनिरहेका थिए, उनी र उनको विदेश प्रशासन दुवै देशको शीर्ष नेतृत्वसँग सम्पर्कमा थिए।

विशेष कुरा के छ भने ट्रम्पको हालैको प्रशासनले धेरै पटक संकेत गरेको छ, उनको प्रशासन अन्तर्राष्ट्रिय द्वन्द्वमा फस्न चाहँदैन।

ट्रम्पले राष्ट्रपति चुनावको अभियानमा धेरै पटक यो कुरा भनेका थिए र सत्तामा आएपछि उनको यो मनोवृत्तिको प्रतिबिम्ब उनको विदेश नीतिमा पनि देखिन थाल्यो। यो फरक कुरा हो कि उनले आफ्नो पहिलो कार्यकालमा भारत र पाकिस्तान बीच मध्यस्थताको प्रस्ताव गरेका थिए। जसलाई भारतबाट कुनै ध्यान दिइएको थिएन। स्रोतका अनुसार भारत सरकारले शनिबार युद्धविराम द्विपक्षीय मुद्दा भएको र यसमा कुनै तेस्रो देशको भूमिका नभएको बताएको थियो।

साउदीको भूमिका र इरानको चासो

दुई दिन अघि, अर्थात् बिहीबार, दुई ठूला देशका प्रतिनिधिहरू दिल्लीमा थिए। मध्यस्थताको प्रस्ताव गर्ने पहिलो दुई देशहरू इरान र साउदी अरेबिया थिए।

इरानका विदेशमन्त्री अब्बास अघार्ची पहिले पाकिस्तान गए र त्यसपछि भारत आए। तर बिहीबार, जब साउदी विदेश राज्यमन्त्री अल जुबैर भारत आए, उनको भ्रमण कुनै तालिका बिना नै थियो, यस क्रममा उनले विदेशमन्त्री एस जयशंकरलाई पनि भेटे। भारत भ्रमणपछि अल जुबैर पनि पाकिस्तान गए।

दुवै देशसँग सम्पर्क 

यसैबीच, साउदी विदेशमन्त्री फैसल बिन फरहान भारतीय मात्र नभई पाकिस्तानी विदेशमन्त्रीहरूसँग पनि सम्पर्कमा थिए।

शनिबार उनले दुवै देशका विदेशमन्त्रीहरूसँग कुरा गरे, तर त्यसअघि पनि उनले पाकिस्तान र भारतका विदेशमन्त्रीहरूलाई फोन गरेका थिए।

जसको बारेमा विदेशमन्त्री जयशंकरले पनि सामाजीक सञ्जाल एक्समा लेखेका थिए, उनले साउदी अरेबियाका विदेशमन्त्रीसँग कुरा गरेका थिए। उनले भनेका थिए, उनलाई सीमापार आतंकवादको सम्बन्धको बारेमा जानकारी दिइएको थियो।

साउदी अरेबियाले के गर्‍यो?

वास्तवमा, विज्ञहरूले पहिले नै भनिरहेका थिए, साउदी अरेबियाले दुई देशहरू बीचको तनाव कम गर्न गम्भीर प्रयास गरिरहेको छ र यो अन्य कुनै पनि देश भन्दा यसमा बढी सफल साबित हुन सक्छ।

यसको कारण दुवै देशसँगको उसको सम्बन्ध हो। विशेष गरी हालैका समयमा, प्रधानमन्त्री मोदीको खाडी देशहरूमा पहुँच र साउदीसँग भारतको आर्थिक सम्बन्धको गहिरो हुनु पनि एउटा ठूलो कारण हो। शनिबार, साउदी सरकारले जुबैरको भ्रमण द्विपक्षीय तनाव कम गर्ने उद्देश्यले भएको स्वीकार गरेको छ । (एजेन्सीहरुको सहयोगमा)