हिजो बुधबार भारतीय आकाशमा भयो यस्तै । खराब मौसमको बीचमा विमानमा चट्याङ परेपछि दिल्लीबाट श्रीनगरका लागि इन्डिगोको उडान नम्बर ६इ २१४२ को विमान समाचारको हेडलाइन बन्यो।

यो आकस्मिक घटनाले यात्रुहरूमा त्रास फैलाएको थियो तर पाइलटको सतर्कता र आधुनिक प्रविधिका कारण विमान श्रीनगर विमानस्थलमा सुरक्षित अवतरण भयो। यस घटनामा विमानको अगाडिको भागमा क्षति पुगेको छ। यो घटनापछि धेरै मानिसहरू सोचिरहेका छन् कि उडिरहेको हवाईजहाजमा चट्याङ पर्दा वास्तवमा के हुन्छ ?
 
विमानमा चट्याङ पर्दा के हुन्छ ?

चट्याङ परिरहेको कुरा सम्झँदा पनि हाम्रो दिमागमा डरलाग्दो तस्बिर नाच्न थाल्छ, तर के तपाईंलाई थाहा छ हवाईजहाजहरू विशेष गरी चट्याङको सामना गर्न डिजाइन गरिएका हुन्छन्रु आधुनिक विमानहरूको संरचना र सुरक्षा प्रणाली यति उन्नत छ कि चट्याङको प्रभाव सामान्यतया यात्रुहरूसम्म पुग्दैन।

विमानको बाहिरी तह, सामान्यतया आल्मुनियम जस्ता प्रवाहकीय धातुबाट बनेको हुन्छ। यी विशेष ुचालक कोटिंगु ले सुसज्जित छन्। यो कोटिंगले विमानको बाहिरी सतहमा रहेको बिजुलीलाई अर्को दिशामा निर्देशित गर्छ, जसले गर्दा यो विमानको एक छेउबाट अर्को छेउमा यात्रा गर्छ र त्यसपछि बाहिर निस्कन सक्छ।

यात्रुहरूको सुरक्षामा विशेष ध्यान

यसरी, चट्याङले विमानलाई छुन्छ तर ककपिट, यात्रु क्याबिन वा इन्धन ट्याङ्की जस्ता भित्री भागहरूमा पुग्दैन। अर्थात्, विमानलाई यसरी डिजाइन गरिएको छ कि चट्याङको प्रभाव यात्रुहरूसम्म नपुगोस्। ककपिटदेखि यात्रु सिटसम्म सबै कुरामा यति सावधानी अपनाईएको हुन्छ कि बिजुलीलाई बाहिरी सतहमा सीमित राख्छ। यसले गर्दा यात्रुहरूलाई न त झट्का लाग्छ न त करेन्ट नै लाग्छ।

यद्यपि, चट्याङ पर्दा विमानको बाहिरी सतहमा सानो जलेको दाग वा धर्साहरू लाग्न सक्छ। दिल्ली-श्रीनगर उडानको सन्दर्भमा, चट्याङ र असिनाले विमानको नाकमा क्षति पुर्‍यायो, जुन असामान्य अवस्था थियो।

यस्ता घटना कति पटक हुन्छन् ?

तथ्याङ्क अनुसार, औसतमा, प्रत्येक व्यावसायिक विमानमा प्रत्येक हजार उडान घण्टामा एक पटक चट्याङ पर्छ। अर्थात्, एउटा विमान आफ्नो जीवनकालमा धेरै पटक चट्याङ पर्न सक्छ। तैपनि, आधुनिक सुरक्षा मापदण्डका कारण यस्ता घटनाहरूले विरलै गम्भीर दुर्घटना निम्त्याउँछन्।

अवतरण पछि जाँच गर्नुहोस्

चट्याङ परेपछि, ग्राउन्ड इन्जिनियरहरूले विमान अवतरण गरेपछि त्यसको राम्ररी निरीक्षण गर्छन्। तिनीहरूले सेन्सर, तार, वा अन्य प्रणालीहरूमा कुनै क्षति नभएको सुनिश्चित गर्छन्। आवश्यक परेमा, क्षतिग्रस्त भागहरू प्रतिस्थापन गरिन्छ। विमानको पखेटा, पुच्छर र नाकमा जडान गरिएका 'स्टेटिक डिस्चार्जर' ले बिजुलीलाई सुरक्षित रूपमा फैलाउन मद्दत गर्छन्।

थप रूपमा, इन्धन ट्याङ्कीहरू विशेष इन्सुलेशन र सञ्चार उपकरणहरूद्वारा डबल शिल्डिङद्वारा सुरक्षित गरिएका छन्।

श्रीनगर जाँदै गरेको उडानमा के भयो ?

बुधबार साँझ, इन्डिगोको उडान ६इ२१४२ दिल्लीबाट श्रीनगरका लागि उडान भरिरहेको थियो, त्यतिबेला श्रीनगरमा अचानक मौसम परिवर्तन भयो। तेज हावा, भारी वर्षा र असिनाको बीचमा विमानले तीव्र असन्तुलनको सामना गर्यो। यसै क्षणमा विमानमा बिजुली चम्कियो।

यात्रुहरूले विमान हल्लिएपछि ठूलो आवाज आएको र क्याबिनमा त्रास फैलिएको बताए। केही यात्रुहरूले डरले प्रार्थना गर्न थाले भने केटाकेटीहरू रुन थाले। पाइलटले तुरुन्तै श्रीनगर एयर ट्राफिक कन्ट्रोललाई आपतकालीन अवस्थाको बारेमा जानकारी गराए र बुद्धिमानीपूर्वक साँझ ६:३० बजे विमानलाई सुरक्षित अवतरण गराए। 

उडानमा रहेका सबै २२७ यात्रु र चालक दलका सदस्यहरू सुरक्षित रहे। यद्यपि, अनुसन्धानबाट विमानको अगाडिको भाग, विशेष गरी नाक, चट्याङ र असिनाको प्रभावका कारण क्षतिग्रस्त भएको पत्ता लागेको छ। इन्डिगोले प्राविधिक निरीक्षणको लागि विमानलाई अस्थायी रूपमा ग्राउन्डेड गरेको छ। (नवभारत टाइम्सका अनुभव शाक्यले तयार पारेको यो रिपोर्ट हवाई यात्रा गर्ने सबैलाई उपयोगी हुने छ।)