समाचारहरु सदैव एकै किसिमका नहुन सक्दछन् । सामान्य समाचार नियमित हुने गर्छन् । विशेष समाचार जसलाई ब्रेकिङ्ग न्यूज भन्ने चलन छ, यस्ता समाचार भने कहिलेकाहीं मात्र हुनसक्छन् ।

कतिपय सञ्चारमाध्यमहरुले पाठक, दर्शक र स्रोतामाथि विश्वासाघात हुनेगरी हरेक समाचारलाई ब्रेकिङ्ग न्यूज भनेर होहल्ला गर्ने गरेका घटनाहरु सतहमा आईरहेका छन् । त्यसैले समाचारलाई सहजै पत्याईहाल्नुपर्छ भन्ने जरुरी पनि छैन तसर्थ यी ५ तरिकाहरूले तपाईंलाई जानकारी दिनेछन् कि समाचार सत्य हो कि झुटो हो भनेर !

प्रायः मानिसहरूले जानकारी र समाचार जाँच नगरी अरूलाई पठाउँछन्। यस्तो अवस्थामा, हामी तपाईंलाई समाचारको सत्यता पत्ता लगाउन सकिने ५ सजिलो तरिकाहरू बताउँदैछौं।

सामाजिक सञ्जालको यो युगमा, हाम्रो स्क्रिनमा हरेक दिन सयौं समाचार आउँछन्। यीमध्ये केहीले हामीलाई अचम्मित पार्छन् भने केहीले हामीलाई रिस उठाउँछन्। प्रायः मानिसहरूले तिनीहरूलाई सत्य ठान्छन् र तिनीहरूलाई अगाडि बढाउँछन्। तर पर्खनुहोस् !

आजकल, जानकारी र समाचारहरू यति धेरै स्रोतहरूबाट आउँछन् कि सत्य र झूट बीचको भिन्नता बुझ्न गाह्रो भएको छ। यस्तो अवस्थामा, हामीले हरेक समाचारलाई आँखा चिम्लेर सत्य मान्नु हुँदैन, बरु त्यसको अनुसन्धान गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।

राम्रो कुरा के हो भने तपाईंले केही तरिका अपनाएर कुनै पनि जानकारी वा समाचारको सत्यता पत्ता लगाउन सक्नुहुन्छ। आज हामी तपाईंलाई यस्तै केही सजिलो तरिकाहरूको बारेमा बताउन गइरहेका छौं।

प्रायः व्हाट्सएप वा अन्य सामाजिक सञ्जालमा यस्ता तस्बिर र भिडियोहरू सहित झूटा समाचार फैलाइन्छ कि त्यो सत्य भन्दा बढी सत्य लाग्छ। यद्यपि, गुगल रिभर्स इमेज सर्च एउटा यस्तो विधि हो जसको मद्दतले तपाईं कुनै पनि सामग्रीको स्रोतसम्म पुग्न सक्नुहुन्छ।

यो गर्नको लागि, गुगल इमेजेजमा जानुहोस् र तपाईंलाई जानकारी चाहिएको फोटो अपलोड गर्नुहोस्। यसपछि, गुगलले त्यो तस्बिर पहिले कुन सन्दर्भमा प्रयोग गरिएको छ भनेर बताउनेछ।

यसबाट तपाईंले फोटो पुरानो हो, सम्पादन गरिएको हो वा अन्य कुनै देशको हो भनेर सजिलै पत्ता लगाउन सक्नुहुनेछ। भारतमा पनि धेरै पटक पुराना वा विदेशी तस्बिरहरूलाई नयाँ झूटा दाबीसहित भाइरल गरिन्छ। यस्तो अवस्थामा, कुनै पनि तस्वीरमा विश्वास गर्नु अघि, अवश्य पनि रिभर्स इमेज सर्च गर्नुहोस्।

यदि कुनै नयाँ योजना, कर परिवर्तन वा सरकारी छुट आदि जस्ता कुनै समाचारमा सरकारसँग सम्बन्धित कुनै दाबी गरिएको छ भने, पहिले सरकारको आधिकारिक वेबसाइटमा तथ्य जाँचबाट पुष्टि गर्नुहोस्।

यसको सत्यता पत्ता लगाउने सरकारी निकायहरु पनि छन्। कुनै पनि भाइरल समाचार वा जानकारीको सत्यता जान्नको लागि तपाईंले सरकारी वेबसाइटहरूको मद्दत लिन सक्नुहुन्छ।

यी ठाउँहरूमा तपाईंले सामान्यतया सबै भाइरल समाचारहरूसँग सम्बन्धित जानकारी पाउनुहुन्छ। सरकारी साइटले दैनिक भाइरल दावी, भिडियो, तस्बिर र समाचारहरूको अनुसन्धान गर्छ र प्रमाणसहित बताउँछ कि समाचार सत्य हो वा गलत।

यसको लागि तपाईंले यी साइटहरूमा गएर शंकास्पद समाचारहरू खोज्नु पर्छ। यो कुनै पनि जानकारी वा समाचारको सत्यता जान्नको लागि धेरै सजिलो र प्रभावकारी तरिका हुन सक्छ।

आजभोलि व्हाट्सएप मार्फत ठूलो मात्रामा नक्कली समाचार फैलिन्छ। व्हाट्सएपलाई पनि यो तथ्य थाहा छ र त्यसैले प्रयोगकर्ताले साँचो र नक्कली समाचार छुट्याउन सक्ने केही तरिकाहरू प्रदान गरेको छ।

उदाहरणका लागि, यदि तपाईंले कुनै सन्देशमा 'फर्वार्ड गरिएको' वा 'धेरै पटक फर्वार्ड गरिएको' लेखिएको देख्नुभयो भने, बुझ्नुहोस् कि त्यो जानकारी वा समाचार भाइरल छ र तपाईंको सम्पर्क व्यक्तिले आफैंले टाइप गरेर पठाएको छैन।

व्हाट्सएप आफैंले यो ट्याग भएका सन्देशहरूलाई शंकाको नजरले हेर्नुपर्ने बताएको छ। यसबाहेक, व्हाट्सएपले आफ्नो एपमा नै कुनै पनि समाचार वा जानकारी खोज्ने विकल्प दिन्छ। यसबाट प्रयोगकर्ताले एप नछोडिकनै कुनै पनि जानकारीको तथ्य जाँच गर्न सक्छन्।

यदि कुनै जानकारी अत्यन्तै क्रोधित, डरलाग्दो वा उत्तेजक भाषा प्रयोग गरेर लेखिएको छ भने, जस्तै 'देश अहिले खतरामा छ', 'सरकारको बारेमा वास्तविक सत्य हेर्नुहोस्', वा 'यो भिडियो सबैलाई पठाउनुहोस्', एकछिन रोकिनुहोस् र सोच्नुहोस्।

यसरी लेखिएका समाचारहरू सधैं नक्कली हुन्छन्। वास्तविक समाचार सन्तुलित, तटस्थ र जानकारीमा केन्द्रित हुन्छ। यसलाई यसरी बुझ्नुहोस्, यदि कुनै पोस्टले तपाईंलाई तुरुन्तै सेयर गर्न लोभ्याइरहेको छ भने, सधैं पहिले यसलाई जाँच गर्नुहोस्। (स्रोत:नवभारत टाईम्स)